Een middelbare school kiezen: wat alle ouders moeten weten (2024)

Het is bijna zover! Je kind zit in groep 8 en verlaat binnenkort de basisschool. Een school waar je kind bijna zijn hele leven door heeft gebracht. Nu is een nieuwe fase van zijn leven aangebroken: de middelbare school. Maar hoeveel weet je daar al vanaf? Heb je enig idee welke middelbareschoolniveaus er tegenwoordig zijn? En wat bijvoorbeeld de verschillen zijn tussen deze niveaus?

Hoe kies je samen met je kind de juiste middelbare school voor je kind? Deze en andere onderwerpen bespreken we in dit artikel. Zo ben je alvast een beetje voorbereid op wat er binnenkort komen gaat!

Lees ook:

• Van groep 8 naar de brugklas? Zo bereid je je kind voor
• De overgang van basisschool naar middelbare school

Wat is voortgezet onderwijs?

Het voortgezet onderwijs (of ook wel ‘middelbare school’) is het onderwijs dat volgt op de basisschool. Meestal gaat een kind naar het voortgezet onderwijs als hij ongeveer 12 jaar oud is en groep 8 heeft afgesloten met een schooladvies. In groep 7 krijgt je kind vaak al een voorlopig schooladvies gebaseerd op de Cito-score in groep 7.

Het voortgezet onderwijs bereidt het kind voor op het eventuele onderwijs wat hierna komt: onderwijs dat nodig is om een gekozen beroep uit te oefenen. Dit zal in de vorm zijn van beroepsonderwijs of academisch onderwijs. Het is ook mogelijk dat iemand na het voortgezet onderwijs meteen gaat werken.

Er bestaan verschillende niveaus in het voortgezet onderwijs. Afhankelijk van het schooladvies van de basisschool volgt je kind onderwijs op één van deze niveaus. Deze niveaus bepalen dan ook welk onderwijs (academisch of beroepsonderwijs) je kind hierna zal volgen.

Onder- en bovenbouw middelbare school

Ook bij het voortgezet onderwijs is er een onder- en bovenbouw. De onderbouw vormt de basis van de keuze voor het vervolgonderwijs. Met andere woorden: je kind kiest aan het eind van de onderbouw een richting (profiel) die past bij het specifieke beroepsonderwijs of academisch onderwijs na de middelbare school. Dit kan bijvoorbeeld een vakkenpakket zijn dat meer gericht is op het volgen van een technische opleiding met natuurkunde en scheikunde of een pakket dat meer gericht is op economie.

De bovenbouw begint op het vmbo in klas 3 en op havo en vwo in klas 4. Nog voor aanvang van dat schooljaar heeft je kind een richting (profiel) gekozen.

Middelbareschoolniveaus

In Nederland kennen we vier niveaus van voortgezet onderwijs:

• praktijkonderwijs
• vmbo
• havo
• vwo

Ongeveer 20% van de leerlingen gaat naar de havo, eveneens 20% naar het vwo. Het overige (en tevens grootste) deel (60%) van de kinderen gaat naar vmbo of praktijkonderwijs.

Naar welk niveau je kind gaat, is afhankelijk van het schooladvies van de basisschool. De scores op de Cito-toetsen uit groep 6, 7 en 8 vormen op veel scholen een bouwsteen van dit schooladvies.

Hieronder bespreken we de verschillende middelbareschoolniveaus afzonderlijk.

Praktijkonderwijs

Als het vmbo te moeilijk is voor je kind, dan is het praktijkonderwijs een goede keuze. Vroeger stond praktijkonderwijs bekend als voortgezet speciaal onderwijs voor moeilijk lerende kinderen. Een praktijkschoolleerling heeft doorgaans een IQ van tussen de 60 en 80 en een leerachterstand van in ieder geval 3 jaar. Het praktijkonderwijs leidt mensen op om mee te kunnen draaien in de maatschappij en het sociale leven. De opleiding duurt 5 jaar. Sommige kinderen stromen hierna alsnog door naar het vmbo.

Waaruit bestaat het vmbo?

Het voorbereidend middelbaar beroepsonderwijs, afgekort tot vmbo, kent 4 soorten leerwegen: de basisberoepsgerichte leerweg (bb), de kaderberoepsgerichte leerweg (kb), de gemengde leerweg (gl) en de theoretische leerweg (tl). Daarnaast bestaat er leerwegondersteunend onderwijs (lwoo) voor kinderen die extra hulp nodig hebben.

Basisberoepsgerichte leerweg (bb)

Is je kind het type dat graag de handen uit de mouwen steekt? Dan is bb zeker een geschikte leerweg. Deze leerweg is namelijk bestemd voor praktisch ingestelde jongeren. Leerlingen krijgen vele mogelijkheden om zich te oriënteren op studierichtingen en beroepen. Aan de hand van praktijkgerichte opdrachten en verschillende vakken ontdekken ze waar hun interesses liggen.

Kinderen hoeven op deze manier niet meteen een beroep te kiezen, maar ze hebben 4 jaar om zich wat breder te oriënteren. Het examen bestaat uit 4 algemene vakken en een beroepsgericht vak. Als ze na deze 4 jaar een bb-diploma halen, stromen ze door naar het mbo.

Kaderberoepsgerichte leerweg (kb)

De kaderberoepsgerichte leerweg komt sterk overeen met de basisberoepsgerichte leerweg. Hij is dus ook sterk gericht op de praktijk. Het verschil zit hem voornamelijk in het feit dat kb-leerlingen meer uitdaging aankunnen met betrekking tot theorie. Wel doen ze deze theoretische kennis op door juist praktisch bezig te zijn. Kb is gericht op niveau 3 of 4 in het mbo als vervolgonderwijs.

Gemengde leerweg (gl)

De naam zegt het al: de gemengde leerweg is een mengeling van theorie en praktijk. Leerlingen die gl gevolgd hebben, zijn in principe theoretisch ingesteld, maar vinden tegelijkertijd praktijk erg interessant. Ze willen namelijk wel theoretische kennis opdoen, maar zich toch ook al voorbereiden op de arbeidsmarkt. Het niveau van de theorie is gelijk aan het niveau van de theoretische leerweg. Leerlingen doen examen in 5 algemene vakken en een beroepsgericht vak. De inhoud van de algemene vakken is overigens gelijk aan die van de theoretische leerweg. Dit geldt ook voor het examen.

Theoretische leerweg (tl)

Zit je kind graag met de neus in de boeken? Oftewel: vindt je kind het leuk om theorie te leren? Dan is je kind helemaal op zijn plek op de theoretische leerweg. Het verschil tussen tl en bb/kb is dat de theoretische leerweg helemaal theoriegericht is. Leerlingen krijgen dan ook alleen maar theoriegerichte vakken en geen praktijkgerichte vakken. De theoretische leerweg is dan ook niet gericht op een bepaald beroep, wat bij de andere leerwegen binnen het vmbo wel het geval is. De leerlingen doen examen in 6 algemene vakken. Denk hierbij aan aardrijkskunde, geschiedenis, talen et cetera.

Leerwegondersteunend onderwijs (lwoo)

Sommige kinderen hebben wat extra begeleiding nodig om hun vmbo-diploma te halen. Daarvoor is er leerwegondersteunend onderwijs. Kinderen met een leerachterstand of sociaal-emotionele problemen kunnen hier gebruik van maken. De lessen zijn dan aangepast. Zo krijgen deze kinderen les in kleinere groepen.

Waar staat havo voor?

Havo is de afkorting van hoger algemeen voortgezet onderwijs en duurt in totaal 5 jaar. Dit niveau bereidt leerlingen voor op een vervolgopleiding in het hoger beroepsonderwijs (hbo).

In de eerste 3 jaren krijgt je kind les in een breed scala aan vakken. Deze 3 jaren behoren tot de onderbouw. Zo bouwt je kind algemene basiskennis op over verschillende onderwerpen. Na de onderbouw kan de havist kiezen: of overstappen naar een vakopleiding op het mbo (middelbaar beroepsonderwijs) óf doorstromen naar de bovenbouw. Wanneer je kind kiest om de havo af te maken, dan moet hij kiezen voor een zogenaamd profiel.

Er is keuze uit 4 profielen: natuur & techniek (NT), natuur & gezondheid (NG), economie & maatschappij (EM) en cultuur & maatschappij (CM). Elk profiel heeft zijn eigen vaste, verplichte vakken. Ook zijn er enkele keuzevakken. Naast de profielvakken volgt de leerling ook een paar algemene, vaste vakken, zoals Nederlands, Engels en wiskunde. In totaal heeft elke leerling in elk profiel 1880 tot 2040 studielasturen.

Wat is vwo?

Vwo staat voor voorbereidend wetenschappelijk onderwijs. Dit is het hoogst haalbare onderwijsniveau in Nederland. Als je kind het vwo afrondt met een diploma, stroomt hij door naar het academisch onderwijs, oftewel de universiteit. Maar uiteraard heeft hij met dit diploma ook vrije toegang tot het hbo. Het vwo duurt 6 jaar.

Qua onder- en bovenbouw komt het in grote lijnen overeen met de havo. De eerste 3 jaar bestaan uit basiskennis over verschillende onderwerpen. In de bovenbouw kiest de vwo’er eveneens uit de 4 profielen: natuur & techniek (NT), natuur & gezondheid (NG), economie & maatschappij (EM) en cultuur & maatschappij (CM).

Het verschil is alleen dat het vwo 2 verschillende leerwegen kent: atheneum en gymnasium. Het verschil tussen het atheneum en gymnasium zit ‘m voornamelijk in de twee extra talen die leerlingen bij het gymnasium als extra vak krijgen: Grieks en Latijn.

Middelbare scholen vergelijken

Je wilt de beste middelbare school voor je kind. En dat is begrijpelijk. Alleen is de keuze enorm natuurlijk. Uiteraard kijk je waar de vriendjes en vriendinnetjes van je kind heen gaan, maar je wilt wel een school voor je kind die hem of haar goed opleidt. En het liefst is het eentje op fietsafstand.

Natuurlijk kun je naar alle open dagen gaan om te kijken welke school je het meest geschikt lijkt. Maar handiger is als je van tevoren al wat gegevens hebt over de middelbare school.

Op internet vind je allerlei data en cijfers over de middelbare scholen in je buurt. Een goede bron van informatie is de website Scholen op de kaart. Je kunt hier je plaatsnaam of postcode invullen en vervolgens het schoolniveau van je kind. Je ziet dan meteen welke scholen er bij jou in de buurt in aanmerking komen.

Vervolgens kun je de resultaten van scholen met elkaar vergelijken. Maar wat zeggen die gegevens nou eigenlijk? Waar moet je op letten?

Allereerst is het belangrijk om te letten op de examenresultaten. Daarmee kun je zien hoe goed de school hun leerlingen klaarstoomt voor de examens. Daarbij zijn twee soorten resultaten van belang: het slagingspercentage en het gemiddelde eindexamencijfer. Hieronder zie je een vergelijking van het slagingspercentage van twee willekeurige scholen:

Het slagingspercentage geeft aan hoeveel procent van de leerlingen in een bepaald jaar het examen haalde. Het gemiddelde eindexamencijfer kan belangrijk zijn als je kind later een studie gaat doen waar bijvoorbeeld sprake is van loting. In zulke gevallen geldt: hoe hoger het gemiddelde eindexamencijfer, hoe meer kansen.

Kijk daarnaast naar de doorstroomcijfers. Een school kan misschien wel een hoog gemiddeld eindexamencijfer hebben, maar is dat omdat de helft van de kinderen tig keer blijft zitten? De context kan hierdoor dus heel anders worden.

Je kunt op ‘scholen op de kaart’ ook zien of leerlingen in leerjaar 3 op, boven of onder het niveau van hun basisschooladvies zitten. Hieronder weer een vergelijking tussen twee scholen.

Middelbare school kiezen

Niet alleen de harde cijfers zijn belangrijk. De middelbare school waar je kind heen zal gaan, is wel de plek waar je kind het grootste deel van zijn dag gaat doorbrengen! Hoge cijfers zijn niets waard als docenten niet verantwoord met de kinderen (en hun ouders) omgaan. Meningen van andere ouders en kinderen zijn daarom heel belangrijk. Vraag dus rond wat de ervaringen zijn met de school. Op ‘Scholen op de kaart’ kun je ook afgenomen enquêtes onder leerlingen en ouders hierover vinden.

Het is ook belangrijk om een school te kiezen die bij je kind past. Is je kind creatief? Houdt het van techniek of sport? Veel scholen bieden speciale ‘stromen’ aan voor kinderen met een bepaalde interesse.

Ook zijn er verschillende soorten onderwijs, zoals het Montessori- en Daltononderwijs. En verder heeft je kind misschien een voorkeur voor een kleine, of juist een grote school.

• Tip: Om een beetje overzicht te krijgen in alle overwegingen bij een keuze voor een middelbare school, raden we je aan een lijst te maken met zaken die jij en je kind belangrijk vinden.
  

Vaak vinden kinderen van 12 zaken als “hoe mooi zijn de lockers?” Of: “Is de supermarkt waar ik een broodje kan kopen dichtbij?” heel belangrijk, terwijl jij als ouder zaken als goed onderwijs en een veilige omgeving vooropstelt.

Scoor vervolgens elke school die jullie bezoeken tijdens open dagen met bijvoorbeeld een 0, – of +. Zo krijg je samen een goed overzicht van alle ‘plussen en minnen’ van een school en wordt een keuze niet alleen gemaakt op basis van de lockers 😉 .

Middelbare school tips

• Iedereen weet vast nog wel dat de middelbare school best wel een uitdagende tijd kon zijn. De een heeft er alleen maar leuke herinneringen aan, maar er zijn ook genoeg mensen die het als een minder leuke tijd hebben ervaren. Mocht het laatste op jou van toepassing zijn, deel dit dan niet met je kind. Het is al spannend genoeg om naar de middelbare school te gaan. Wees dus positief ingesteld, dan maakt het ook wat minder spannend voor je kind.
• Tegenwoordig moeten kinderen op de middelbare school enorm veel plannen. Dit terwijl de hersendelen die verantwoordelijk zijn voor plannen en organiseren nog lang niet ontwikkeld zijn bij tieners. Besef dus dat ze eigenlijk meer moeten doen dan hun brein aankan. Geef ze om die reden ook veel ruimte om fouten te maken en ‘domme’ dingen te doen. Kinderen hun eigen keuzes laten maken en oplossingen laten verzinnen (mits deze verantwoord zijn natuurlijk) traint juist deze hersengebieden.